Weryfikacja parametrów oświetleniowych we wnętrzach

Szczegóły

Nadrzędna kategoria: Artykuły

Opublikowano: czwartek, 29, październik 2015 13:30

Weryfikację stanu urządzeń oświetleniowych należy przeprowadzać po zakończeniu prac montażowych, sprawdzając m.in. zgodność zastosowanych urządzeń z dokumentacją projektową oraz mierząc parametry uzyskanego efektu oświetleniowego. Badania powinno wykonywać się także okresowo podczas eksploatacji obiektu.

Wprowadzenie
W trakcie użytkowania obiektu niezbędne jest okresowe sprawdzanie stanu technicznego opraw, źródeł światła i osprzętu pomocniczego oraz przeprowadzenie pomiarów parametrów oświetleniowych. Dotyczy to zarówno oświetlenia podstawowego, jak i awaryjnego, jeżeli ten drugi rodzaj oświetlenia występuje w obiekcie. Częstotliwość badań okresowych powinna być zgodna z planem konserwacji urządzeń oświetleniowych.

Przepisy i normy
Zgodnie z ustępem 2 w artykule 5 ustawy z 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz.U. z 1994 r., nr 89, poz. 414 z późn. zm.) obiekt budowlany należy użytkować w sposób zgodny z jego przeznaczeniem i wymaganiami ochrony środowiska oraz utrzymywać w należytym stanie technicznym i estetycznym nie dopuszczając do nadmiernego pogorszenia jego właściwości użytkowych i sprawności technicznej. Oznacza to konieczność dbania także o wchodzące w skład wyposażenia technicznego budynku urządzenia oświetleniowe. Drugą ustawą zawierającą ogólne postanowienia dotyczące oświetlenia jest Ustawa - Kodeks pracy z 26 czerwca 1974 r. (Dz.U. z 1998 r., nr 21, z późniejszymi zmianami). Obie ustawy odsyłają w sprawie szczegółów do aktów wykonawczych. Aktem wykonawczym do ustawy - Prawo budowlane jest Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2002 r., nr 75, poz. 690 z późn. zm.) Zgodnie z § 59. ust. 1 oświetlenie elektryczne powinno być zainstalowane we wszystkich pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi oraz w pomieszczeniach komunikacyjnych (schody, korytarze itp.). Jego poziom powinien być dostosowany do przeznaczenia pomieszczenia. Oświetlenie to powinno zapewniać odpowiednie warunki użytkowania całej powierzchni pomieszczenia przeznaczonego na stały pobyt ludzi. Na podstawie drugiej z wymienionych ustaw wydany jest akt wykonawczy, jakim jest Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. (tekst jednolity opublikowany został jako załącznik do Obwieszczenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 28 sierpnia 2003 r.w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy w Dz.U. z 2003 r., nr 169, poz. 1650). W wymienionym rozporządzeniu oświetleniu poświęcono rozdział 2. Zapisano w nim m.in. że w pomieszczeniach pracy należy zapewnić oświetlenie elektryczne zgodne z polskimi normami. Wprawdzie w rozporządzeniach nie napisano tego wprost, ale jest rzeczą oczywistą, że oświetlenie to musi działać należycie przez cały czas, w którym wykonywana jest praca. Z jego prawidłową eksploatacją związane są także okresowe oględziny i pomiary.

Wytyczne dotyczące procedur weryfikacyjnych parametrów oświetlenia podstawowego i awaryjnego zawierają polskie normy. Punkt 6 zawarty w PN-EN 12464-1:2012 (wersja polska) „Światło i oświetlenie - Oświetlenie miejsc pracy - Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach" dotyczy oświetlenia podstawowego.

Natomiast zasady przeprowadzania procedur weryfikacyjnych oświetlenia awaryjnego zawiera punkt 6 zawarty w PNEN 50172:2005 (wersja polska) „Systemy awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego" oraz normatywny załącznik A wchodzący w skład PN-EN 1838:2013-11 (wersja angielska) „Zastosowania oświetlenia - Oświetlenie awaryjne".

Mierniki stosowane w fotometrii
Poza urządzeniami pomiarowymi służącymi do określania parametrów źródeł światła i opraw, które stosują laboratoria badawcze oraz kontrolne producentów, w technice świetlnej stosowane są mierniki służące do pomiarów we wnętrzach i na otwartym terenie. Są to przede wszystkim luksomierze i mierniki luminancji. Ponadto do pomiarów specjalistycznych stosowane są kolorymetry mierzące oprócz natężenia oświetlenia także inne wielkości np. temperaturę barwową. Nazwa luksomierz wywodzi się od mierzącego luksy przyrządu o nazwie „luxmeter". Należy zdawać sobie sprawę, że w naturze natężenie oświetlenia rzędu 0,01 lx występuje w ciemną bezksiężycową noc, zaś 100 000 lx w letni słoneczny dzień w pełnym słońcu. Nowoczesne luksomierze mogą mierzyć natężenie oświetlenia od 0,01 do 299 000 lx, przy czym zakres pomiarowy wybierany jest automatycznie w dostosowaniu do mierzonych wielkości. Wyposażane są one w duży podświetlany ekran ciekłokrystaliczny ułatwiający odczytywanie wyników. Luksomierze mogą być połączone z komputerem, co daje możliwość graficznego przedstawiania wyników pomiarów. Elementem światłoczułym luksomierza jest fotodioda krzemowa wbudowana w miernik (rys. 1) lub połączona z nim elastycznym przewodem (rys. 2).

W wersji zintegrowanej istnieje niebezpieczeństwo mimowolnego zasłaniania głową fotodiody w trakcie odczytywania wyniku pomiaru. Dlatego lepszym rozwiązaniem jest miernik z fotodiodą połączoną z nim przewodem. Takie rozwiązanie umożliwia oddalenie osoby wykonującej pomiar od miejsca usytuowania fotodiody. Prawidłowy odczyt uzyskuje się używając przyrządu, którego fotodioda ma korektę cosinusową kąta padania światła i korektę widmową, czyli dopasowanie krzywej czułości fotodiody do standardowej krzywej czułości oka dla widzenia dziennego V (¬) określonej przez Międzynarodowa Komisję Oświetleniową CIE (rys. 3).

Większość luksomierzy można wyposażyć w przystawkę do pomiaru luminancji łącząc ją z nim odpowiednim przewodem. Po zamocowaniu na głowicy pomiarowej przystawki i wybraniu z menu przyrządu trybu pomiaru luminancji, miernik wyświetla bezpośrednio wartość oraz jednostkę mierzonej wielkości. Pomiar może być wyzwalany z miernika lub bezpośrednio z przystawki. Do pomiaru luminancji służą także mierniki punktowe. Zastosowany w nich precyzyjny układu ogniskujący pozwala na dokładny pomiar małych powierzchni widocznych w okularze z bardzo dużej odległości od celu. Dodatkowo w polu widoczności przyrządu ukazana jest, oprócz celu i jego otoczenia, wartość zmierzonej luminancji. Przyrząd wyposażony jest w rękojeść ułatwiającą naprowadzanie go na odpowiedni punkt (rys. 4). Można nim mierzyć luminancję źródeł światła i opraw, a także reklam świetlnych. Można także zmierzyć minimalną luminancję źródła światła, określając w ten sposób moment wymiany. Zakres pomiarowy mierników luminancji jest bardzo szeroki, od 0,01 do 999 900 cd/m². Dla porównania luminancja słońca wynosi około 1600 Mcd/m², a lampy fluorescencyjnej 10 000 cd/m².

Przedstawiony na rysunku 4 przyrząd jest trójchromatycznym kolorymetrem o kącie widzenia 1°, umożliwiającym zdalny pomiar luminancji oraz chromatyczności źródeł światła i oświetlonych przedmiotów.

(...)

mgr inż. Janusz Strzyżewski

Pełna wersja artykułu w EI 7/2015 do zakupu na portalu www.e-czasopismo.pl oraz www.magazyn-online.com